جنگنده چند ماموریتی سوخوی 30 در حقیقت گونه بسیار ارتقاء یافته از هواپیمای سوخوی 27 روسیه است. این هواپیما در اواخر حاکمیت شوروی سابق و به عنوان یک جنگنده چند ماموریتی سنگین و به نوعی شبیه به برنامه F-15E آمریکایی ساخته شد.تا به امروز حدود 12 مدل از جنگنده سوخوی 30 ساخته شده و به غیر از نیروی هوایی روسیه، در ارتش های 10 کشور دیگر جهان مشغول به خدمت است. در حال حاضر و بر اساس اطلاعات موجود، مدل های MK،M2 و SM از این جنگنده در روسیه در حال تولید است که البته مدل MKI این جنگنده که مخصوص نیروی هوایی هندوستان طراحی شده است،در داخل خود هند در حال ساخت می باشد و از قطعات ساخت هند و فرانسه در ساخت آن استفاده می شود.سری MK این جنگنده که برای بازار صادرات طراحی شده است، گونه ای از جنگنده با قابلیت های و توان نصب انواع سامانه ها با توجه به سفارش مشتری است. این سری از جنگنده های سوخوی 30 به کشورهایی مثل چین، ونزوئلا و ویتنام صادر شده است و با نام هایی مثل MK2، MK3 و MKK نیز در جهان هوانوردی شناخته می شود.
در بخش راداری به طور معمول از رادارهای N001 برای این جنگنده ها استفاده می شود. این رادار در مدل های اولیه از نوع پالس داپلر بوده اما در حال حاضر مدل آرایه فازی غیر فعال آن نیز توسط دفتر طراحی Tikhomirov در روسیه تکمیل شده است.رادارهای سری ژوک روسی هم گزینه دیگر برای خریداران سوخوی 30 سری ام کا است. این رادار هم دارای گونه های پالس داپلر و هم دارای مدل آرایه فازی فعال می باشد و تا شعاع 150 کیلومتری در مقابل هواپیما را پوشش می دهد.
تصویری از رادار NIIP-N001
در بخش جنگ الکترونیک انواع غلاف های جنگال روسی قابلیت نصب بر روی این سری از جنگنده ها را دارند. یکی از نقاط مثبت این جنگنده امکان نصب سامانه های غیر روسی که به طور مثال به صورت بومی در کشورهای خریدار ساخته می شود، است. چینی ها از این قابلیت استفاده کرده و امروزه بسیاری از سامانه های جنگ الکترونیک و تسلیحات بومی خود را بر روی این جنگنده ها نصب کرده اند.سامانه های جستجوگر فروسرخ مثل OLS-27 و هدف گیری روی کلاه خلبان به همراه نمایشگرهای صفحه تخت در درون کابین از جمله دیگر قابلیت های این جنگنده به شمار می آید.
سامانه ی جستجوگر فروسرخ مثل OLS-27
در بخش سیستم پیشرانه از موتورهای سری AL-31F استفاده می شود که می تواند سرعت بیشینه ای در حدود 2100 کیلومتر در ساعت پرواز کند. برد پروازی این هواپیما در حدود 3000 کیلومتر و ارتفاع پروازی آن بیش از 17 کیلومتر است. قابلیت نصب سامانه تغییر دهنده بردار رانش بر روی این موتورها نیز وجود دارد.
تصویر نمونه ای ازسیستم پیشرانه سری AL-31F
در بخش تسلیحات، این هواپیما توان حمل محموله رزمی در حدود 8 تن رادار که شامل انواع موشک های هوا به هوا و هوا به سطح به همراه بمب ها هدایت شونده و سقوط آزاد را دارد. موشک های هدایت رادار R-27 و R-77، موشک هدایت فروسرخ R-73، موشک های ضد کشتی و ضد رادار سری KH-31 با سرعت نزدیک به 3 برابر سرعت صوت، موشک های تاکتیکی هوا به سطح KH-29 و KH-59 به همراه بمب های هدایت شونده سری KAB-500 و KAB-1500 از سلاح هایی هستند که می توان بر روی این جنگنده حمل کرد.
تصویری از کاکپیت Su-30MKK
اما مدل بعدی که روسها در حال کار بر روی آن هستند به عنوان سوخوی 30 ام2 شناخته می شود. این هواپیما در حقیقت مدلی از جنگنده Su-30MKK است که به صورت ویژه با افزایش توان ضد کشتی برای ارتش چین ساخته شد. ذکر این نکته مهم است که در سالهای اولیه تولید سوخوی 30 ، نیروی هوایی روسیه به دلیل مشکلات مالی عملا فاقد جنگنده های این سری بود و شرکت های روسی صرفا برای صادرات این هواپیماها را تولید می کردند. مشخصات و توانایی های پروازی این مدل از جنگنده سوخوی 30 تقریبا مانند همان مدل های سری ام کا بوده که در بالا به آن پرداخته شد و حتی در برخی از گزارش ها منابعی معتقد هستند که این مدل از سوخوی 30 از نمونه های صادراتی هم ضعیف تر هستند.البته این ادعا به نظر صحیح است زیرا بر اساس اطلاعات موجود چیزی در حدود 12 الی 14 فروند از این هواپیما توسط نیروی هوایی روسیه سفارش داده شده و بیشتر در امور آموزشی و آزمایش سامانه های مختلف از آن بهره برداری می شود.
سوخو 30 ام 2
اما گونه SM را شاید بتوان یکی از برترین مدلهای جنگنده سوخوی 30 اس ام دانست. این مدل از جنگنده سوخوی 30 بر پایه مدل MKI که برای نیروی هوایی هند توسعه یافته است ساخته شده و با این تفاوت که بخش عمده از قطعات غیر روسی که هندی ها در جنگنده هایشان نصب کردند در این مدل با نمونه های روسی جایگزین شده اند. یکی از تفاوت های موجود در این مدل از سوخوی 30 با سایر گونه ها نصب بالک های کوچکی به اسم "کانارد" است که تقریبا بین محل اتصال بال و بدنه و کابین قرار دارد. در عین حال موتورهای نصب شده بر روی این جنگنده نیز از قابلیت تغییر دهند بردار رانشی برخوردار هستند که داشتن این قابلیت به همراه کانارد، مانور پذیری خارق العاده ای را به این هواپیما می بخشد. این مدل از سوخوی 30 که به صورت اختصاصی برای نیروی هوایی روسیه توسعه یافته است از یک دستگاه رادار آرایه فازی غیر فعال BARS-R بهره می برد . این رادار از ابتدا در چند مدل مختلف توسعه یافت که مدلهای اولیه آن از گونه پالس داپلر بوده و مدل جدید آن که بر روی سوخوی 30 اس ام نصب شده است از گونه آرایه فازی غیر فعال است. برد این رادار در برخی منابع در حدود 140 کیلومتر بر علیه اهداف هوایی اعلام شده است. در بخش موتور نیز این جنگنده روسی از دو دستگاه موتور مدل AL-31FP بهره می برد و می تواند تا سرعت 2 برابر سرعت صوت پرواز کند. در بخش تسلیحات نیز این هواپیما به مانند سایر اعضای خانواده فلانکر می تواند تا حدود 8 تن سلاح را با خود حمل کند. منابع غربی اعتقاد دارند که سوخوی 30 اس ام به غیر از تسلیحات معمول این جنگنده که در بالا به آن اشاره شد، توان حمل موشک ضد کشتی یاخونت با سرعت 3 ماخ را نیز دارد. برد این مدل هم در حدود 3000 کیلومتر بوده و توان سوختگیری هوایی نیز دارد. ارتش روسیه در حال حاضر تعداد 60 فروند از این جنگنده را خریداری کرده است که بین نیروی هوایی و دریایی این کشور تقسیم می شود. یگان های هوادریای نیروی دریایی روسیه نیز از جمله کاربران جنگنده سوخوی 30 اس ام هستند.
سوخو30 اس ام نیروی هوایی روسیه
به هر حال آنچه که درباره سوخوی 30 می توان گفت این مسئله است که جنگنده ای بسیار مانور پذیر، خصوصا در مدل اس ام، با قابلیت پرواز در برد و ارتقاع بالا با سرعت مناسب و توان حمل حجم گسترده ای از انواع تسلیحات و سامانه های پیشرفته راداری و جنگ الکترونیک است که به خوبی می تواند نیازهای کشورمان را چه در ماموریت های پدافندی و چه آفندی برآورده کند. البته با قطعیت خرید این هواپیما و اعلام جزئیات بیشتر درباره جنگنده مورد نظر ایران، می توان با دقت و عمق بیشتری به معرفی آن پرداخت.
